W 1940 roku na terenie byłych polskich koszar, przejętych przez armię niemiecką, na przedmieściach miasta Oświęcim, na polecenie Reichsführera SS Henricha Himmlera, utworzono obóz koncentracyjny Auschwitz. W ciągu następnych lat obóz został rozbudowany i składał się z trzech głównych części: Auschwitz I, Auschwitz II-Birkenau, Auschwitz III-Monowitz oraz prawie 50 podobozów. Początkowo w obozie więzieni byli i ginęli Polacy. Później osadzano w nim również sowieckich jeńców wojennych, Romów oraz więźniów innych narodowości. Od 1942 roku obóz stał się miejscem największego masowego mordu w dziejach ludzkości, dokonanego na europejskich Żydach w ramach hitlerowskiego planu całkowitej zagłady tego narodu. Większość z deportowanych do Auschwitz Żydów – mężczyzn, kobiet i dzieci – bezpośrednio po przywiezieniu kierowano na śmierć w komorach gazowych Birkenau.
Według ideologii nazistowskiej, która była oparta na rasistowsko-antysemickiej wizji świata, Żydzi byli niszczycielską rasą, która zatruwa i podkopuje fundamenty istnienia ludzkości. W oczach nazistów Żydzi i judaizm były diabelską siłą dążącą do dominacji nad światem, podżegającą do rewolucji społecznej oraz współdziałającą z komunistycznym bolszewizmem, kapitalizmem i państwami demokratycznymi. Naziści uważali Niemców za rasę panów i dążyli do stworzenia nowego porządku świata pod ich przywództwem, świata bez Żydów.
Pod koniec wojny esesmani, usiłując zatrzeć ślady swych zbrodni, rozpoczęli demontaż i niszczenie komór gazowych i krematoriów oraz innych obiektów, a także palenie dokumentów. Więźniów zdolnych do marszu ewakuowano do Niemiec. Tych, którzy pozostali w obozie, oswobodzili żołnierze Armii Czerwonej w dniu 27 stycznia 1945 roku.
2 lipca 1947 roku ustawą polskiego Sejmu na obszarze dwóch zachowanych części obozu: Auschwitz I i Auschwitz II-Birkenau utworzono Państwowe Muzeum Oświęcim-Brzezinka (obecna nazwa Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau). 1979 roku miejsca te wpisano na Listę Obiektów Światowego Dziedzictwa UNESCO.
„Przybądź do mnie, Ty, obywatelu wolnego Świata, Ty którego istnienie i bezpieczeństwo gwarantowane są ludzką przyzwoitością i prawem, a ja Ci powiem w jaki sposób nowocześni zbrodniarze i podli mordercy zmiażdżyli przyzwoitość życia i starli prawa istnienia.”
Zalman Gradowski, członek Sonderkommando, Obóz Zagłady Birkenau
Fotoreportaż z wycieczki ósmoklasistów ze Szkoły Podstawowej nr 3 w Trzebnicy do Pomnika Zagłady w Oświęcimiu, która miała miejsce 6 października 2023 roku.
Auschwitz nie spadło z nieba…